Mọi người ăn cá trong bữa cơm hằng ngày đã thành phản xạ, thói quen, vậy có lúc nào chợt nghĩ “cắc cớ” rằng cá nước mặn hay cá nước ngọt loại nào ngon hơn, nhiều dưỡng chất hơn không?
Quanh năm suốt tháng chỉ ăn cá biển thôi liệu có ổn, và ngược lại, chỉ thích ăn cá sông thì có ảnh hưởng gì đến sức khỏe dinh dưỡng?
Có một số yếu tố căn cứ vô để đặt hai con cá nước ngọt, nước mặn lên bàn rồi so sánh. Hàm lượng đạm của cá nước mặn và cá nước ngọt tương đương nhau, nhưng cá biển thường chứa nhiều acid amin thiết yếu hơn. Chất béo trong cá biển thường cao hơn cá sông, nhưng tốt cho tim mạch do chủ yếu là chất béo không bão hòa.
Hàm lượng omega-3 ở cá nước ngọt thấp hơn so với cá nước mặn, trừ một số loài như cá trắm cỏ, cá chép… Đặc biệt, lượng omega-3 cao hơn thấy rõ ở cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi… Trong khi đó, cá sông chứa nhiều loại khoáng chất như sắt, phốt pho, kali, còn cá biển giàu i-ốt, kẽm, selen, magie.
Cá nước ngọt dĩ nhiên ngọt hơn, mềm mại, dễ chế biến, còn cá nước mặn đậm đà, béo và khỏe khoắn hơn.
Dẫn chứng cần thiết, Tổ chức y tế thế giới (WHO), Tổ chức Lương nông LHQ (FAO) khuyến nghị ăn cá ít nhất 2 lần mỗi tuần, ưu tiên cá biển béo vì chứa omega-3 chuỗi dài (EPA, DHA) giúp giảm nguy cơ tim mạch, đột quỵ và cải thiện chức năng não.
Nghiên cứu cho thấy, người ăn cá biển giàu omega-3 ít có nguy cơ tử vong do bệnh tim so với nhóm ăn ít hoặc không ăn (thấp hơn chừng 10 – 15%).
Trong khi đó, theo quan điểm của người phương Đông, cá nước ngọt được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng, sức khỏe. Theo các nghiên cứu ở nhiều nước châu Á, cá nước ngọt ít béo, dễ tiêu hóa phù hợp với người cao tuổi, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh lý gan thận.
Nếu chỉ thích, chỉ chọn một loại cá để ăn thường xuyên thì cá biển hay cá sông? Nếu bạn sống ở vùng có nguồn cá biển tươi, sạch thì rõ ràng ưu tiên cá biển. Tuy nhiên nguồn cá biển cũng có nguy cơ nhiễm kim loại nặng, hoặc đông lạnh lâu ngày. Lúc này, cá nước ngọt chiếm ưu thế khi ăn thường xuyên do rẻ, dễ tiêu hóa.
Về mặt dinh dưỡng, nếu chỉ ăn một loại cá trong thời gian dài, sẽ khiến khẩu phần thiếu hoặc thừa một số vi chất. Chẳng hạn, phần ăn của bạn sẽ thiếu i-ốt nếu chỉ ăn cá sông, và thiếu sắt khi chỉ ăn cá biển.
Như vậy, về lý thuyết ai cũng hiểu rằng phải kết hợp ăn cả cá nước ngọt lẫn cá nước mặn, nếu không nói đây là giải pháp lý tưởng. Cứ một đôi bữa dùng cá biển béo như cá hồi, cá thu, cá mòi, cá trích… thì chuyển sang vài ngày đổi món thưởng thức cá nước ngọt như cá rô, cá chép, cá trắm, cá tràu…
Kỹ hơn, nên hạn chế cá biển lớn do chúng chứa nhiều thủy ngân. Hãy chọn cá nhỏ, tươi, nguồn gốc rõ ràng. Cá làm món chiên thường thơm ngon bắt cơm hơn, nhưng không nên lạm dụng vì omega-3 dễ bị phá hủy ở nhiệt độ cao.
Nếu nhất quyết phải có câu trả lời cho câu hỏi ở đầu bài rằng cá trong sông, ao, hồ hay cá ngoài biển ngon hơn, dinh dưỡng hơn, thì có lẽ không có giải đáp thỏa đáng. Không có loại cá nào tuyệt đối ngon hay nhiều dưỡng chất hơn, do nhiều yếu tố.
Trong khi cá biển chiếm ưu thế về hàm lượng omega-3 và khoáng chất biển, thì cá nước ngọt dễ tiêu hóa, giá rẻ, phù hợp với nhiều khẩu vị. Thưởng thức xen kẽ cả hai dòng cá là giải pháp dinh dưỡng cân bằng, tối ưu.
Thích thì chọn cá biển, chán thì chuyển cá sông và ngược lại. Điều quan trọng là nhất định phải ăn cá, ăn thật đều đặn mới tốt.
