Cá bỗng, cùng với cá lăng, cá anh vũ, cá dầm xanh và cá chiên là 5 loại cá ngày xưa dùng để tiến vua. Ngày nay, cá bỗng là loại đặc sản được săn tìm, thịt chắc, ngọt thơm ăn không biết chán.
Cá bỗng sinh sống chủ yếu ở các con sông, suối miền núi phía Bắc như sông Đà, sông Mã, sông Lam, sông Gâm, sông Chảy, sông Nậm Na… Đây là loại cá nước ngọt quý hiếm, được coi như “vua cá sông” nhờ chất lượng thịt ngon, giá trị dinh dưỡng cao.
Là một trong những loài cá sông ngon nhất Việt Nam, cá bỗng có đặc điểm nổi bật là hầu như không có vị tanh. Thịt cá bỗng trắng hồng, chắc, ngọt, ít xương dăm, hương vị thơm bùi đặc trưng.
Loài cá này khi trưởng thành có thể đạt từ 3 – 7 kg, cá lớn nặng 10 – 15 kg. Da cá dày, giòn, mỡ phân bổ đều, không quá ngậy như cá trắm hay cá chép, ăn không ngấy.
Giá trị dinh dưỡng của cá bỗng rất cao, nhiều năng lượng, giàu axit amin thiết yếu, giúp dễ tiêu hóa. Chất béo trong cá chỉ chiếm 3 – 4 g, chủ yếu là chất béo không bão hòa, tốt cho tim mạch. Omega-3 trong cá tốt cho trí não, thị lực, phòng ngừa tim mạch. Bên cạnh đó, cá bỗng chứa canxi, phốt pho, sắt, vitamin B12, đặc biệt là collagen tự nhiên nằm ở da cá.
Với thành phần dinh dưỡng vừa kể, cá bỗng giúp bổ sung đạm chất lượng cao, bảo vệ tim mạch, não bộ, giảm mệt mỏi. Hàm lượng collagen tự nhiên hỗ trợ xương khớp, duy trì sự đàn hồi da. Mỡ bão hòa ít, phù hợp với người cao huyết áp, mỡ máu. Khoáng chất trong cá giúp tăng cường sức khỏe xương, phòng ngừa thiếu máu.
Cá bỗng chế biến được nhiều món ăn phù hợp từ trẻ em đến người lớn tuổi, đặc biệt là những ai cần hồi phục sức khỏe, lẫn người ăn kiêng.
Sinh trưởng chậm, chỉ sống ở vùng nước sạch, trong, giàu oxy nên loài cá này ngoài tự nhiên ngày càng hiếm. Vì thế giá cá bỗng rất cao, ngoài thiên nhiên loại 3 – 5 kg/con giá từ 700.000 – 1,2 triệu đồng/kg, cá nuôi có giá 400.000 – 700.000 đồng/kg.
Cá bỗng là đặc sản đạt chuẩn cao về chất lượng thịt, giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế, văn hóa. Tại nhiều địa phương miền núi phía Bắc như Hòa Bình, Sơn La, Tuyên Quang…, cá bỗng là món dành đãi khách quý.
Những món ăn đặc trưng từ cá bỗng có thể kể như: cá bỗng hấp hoặc luộc mẻ, chấm mắm gừng; cá bỗng nướng than hồng; lẩu cá bỗng chua (lá giang, măng chua, dọc mùng), cá bỗng om mẻ, om chuối đậu; cá bỗng kho riềng hoặc nghệ…
Món ngon từ cá bỗng
Cá bỗng hấp hoặc luộc mẻ, chấm mắm gừng
Nguyên liệu gồm cá bỗng tươi, sả, gừng, mẻ (hoặc mẻ chua, lá chanh). Làm sạch cá, khía nhẹ thân cá, ướp chút muối, rượu gừng cho bớt tanh. Sau đó, hấp cách thủy cùng sả, gừng, vài lá chanh trong khoảng 15 – 20 phút.
Cá bỗng hấp ăn cùng nước mắm gừng hoặc muối tiêu chanh. Món này giữ trọn vị ngọt thanh tự nhiên, da cá giòn, thịt chắc.
Cá bỗng nướng than hồng
Nguyên liệu gồm cá bỗng, muối, tiêu, lá chanh, sả, mật ong hoặc dầu hào. Ướp cá với muối, tiêu, sả băm, chút mật ong. Kẹp vỉ, nướng than hồng lửa khoảng 30 – 40 phút vừa đến khi chín vàng.
Món này ăn kèm muối ớt xanh hoặc nước chấm me. Da cá vàng giòn, thịt chắc thơm, ăn không ngấy.
Lẩu cá bỗng chua
Cá bỗng cắt khúc, cà chua, măng chua (hoặc lá giang, dọc mùng), me chua, thì là, rau sống. Nấu nước dùng với xương ống, cà chua, me hoặc măng chua. Thả khúc cá bỗng, đun lửa nhỏ cho cá chín tới.
Lẩu cá bỗng thanh mát, chua dịu, hợp cả mùa hè lẫn mùa đông. Ăn kèm bún hoặc rau nhúng, phù hợp với việc dùng đãi khách.
Cá bỗng om mẻ, om chuối đậu
Cá bỗng cắt khúc, chuối xanh, đậu hũ, nghệ, mẻ, tía tô. Ướp cá với nghệ, mẻ, riềng, cùng một ít mắm tôm. Chuối xanh cắt miếng, luộc sơ. Xếp cá, chuối, đậu vào nồi, thêm nước vừa đủ, om nhỏ lửa. Rắc tía tô, lá lốt trước khi ăn.
Cá bỗng om mẻ có vị chua nhẹ từ mẻ, béo bùi từ chuối xanh và đậu hũ. Món ăn đậm đà, đưa cơm, hợp khẩu vị miền Bắc.
Cá bỗng kho riềng hoặc nghệ
Cá bỗng cắt khúc, riềng giã, nghệ, nước mắm, tiêu, ớt. Cá ướp với riềng, nghệ, nước mắm. Xếp riềng lát xuống đáy nồi, đặt cá lên, cho nước dừa hoặc nước lọc. Kho lửa nhỏ đến khi nước cạn sánh.
Đây là món kho truyền thống, thịt cá săn, thấm gia vị, nước kho sánh, tuyệt vời khi ăn cùng cơm nóng.
Cá bỗng nấu canh chua lá giang hoặc lá lốt, lá me non
Cá bỗng cắt khúc, lá giang hoặc lá me non, cà chua, me, ớt, thì là. Phi hành, xào cà chua, cho nước vào. Khi nước sôi, thả cá và lá giang hoặc me. Nêm gia vị vừa ăn, thêm rau thơm.
Món này dễ chế biến, hợp ăn hằng ngày. Nước canh chua ngọt, giải nhiệt.
Gỏi da cá bỗng giòn
Da cá bỗng, rau thơm, hành tây, cà rốt, chanh, ớt, đậu phộng rang. Trụng da cá vào nước sôi, vớt ra ngâm đá cho giòn. Trộn với rau củ, nước mắm chua ngọt, rắc đậu phộng rang.
Gỏi da cá bỗng tận dụng được phần da dày, giàu collagen, trộn gỏi giòn sần sật. Món nhậu lạ miệng, bổ sung collagen.
Chả cá bỗng thì là
Cá bỗng, thì là, hành lá, chút bột chiên. Lọc thịt cá, băm hoặc xay nhuyễn. Trộn thì là, gia vị, vo viên hoặc ép miếng. Chiên vàng hai mặt.
Thịt cá giã nhuyễn, thơm thì là, dai ngọt, hợp với khẩu vị trẻ em lẫn người cao tuổi.
